Mục lục

1. Có được tính lãi trên nợ gốc quá hạn không?
2. Có được tính lãi trên phần lãi chưa trả không?
3. Có được tính lãi trên khoản phạt hay lãi chậm trả không?
4. Cách tính lãi suất khi hợp đồng vay đến hạn nhưng bên vay không trả hoặc trả không đủ?
5. Kiến nghị thực tiễn

Một trong những tranh chấp phổ biến khi xử lý hợp đồng vay tiền là yêu cầu tính lãi trên nhiều phần nợ, gồm:

Nợ gốc quá hạn
Tiền lãi chưa trả
Tiền phạt, lãi do chậm trả

Nhiều bên cho vay đưa ra yêu cầu “tính lãi trên cả phần lãi chưa trả” – hay còn gọi là lãi trên lãi. Tuy nhiên, pháp luật có cho phép điều đó không? Nếu có, điều kiện là gì? Và thực tiễn xét xử xử lý như thế nào?

1. Có được tính lãi trên nợ gốc quá hạn không?

Căn cứ theo quy định tại khoản 5 Điều 466 Bộ luật Dân sự 2015 như sau:

Nghĩa vụ trả nợ của bên vay

…

5. Trường hợp vay có lãi mà khi đến hạn bên vay không trả hoặc trả không đầy đủ thì bên vay phải trả lãi như sau:

a) Lãi trên nợ gốc theo lãi suất thỏa thuận trong hợp đồng tương ứng với thời hạn vay mà đến hạn chưa trả; trường hợp chậm trả thì còn phải trả lãi theo mức lãi suất quy định tại khoản 2 Điều 468 của Bộ luật này;

b) Lãi trên nợ gốc quá hạn chưa trả bằng 150% lãi suất vay theo hợp đồng tương ứng với thời gian chậm trả, trừ trường hợp có thỏa thuận khác.

Theo đó, trường hợp các bên có thỏa thuận về lãi suất vay trong hợp đồng vay tiền thì khi đến hạn bên vay không trả hoặc trả không đầy đủ thì bên vay phải trả lãi trên nợ gốc quá hạn chưa trả bằng 150% lãi suất vay theo hợp đồng tương ứng với thời gian chậm trả, trừ trường hợp có thỏa thuận khác.

Như vậy, Nếu bên vay không trả gốc đúng hạn → bị tính lãi chậm trả.

– Mức lãi:

Theo thỏa thuận (nếu có), nhưng không vượt quá 20%/năm
Nếu không có thỏa thuận, thì áp dụng mức lãi trung bình công bố của Ngân hàng Nhà nước

Ví dụ:

Vay 500 triệu, lãi 1%/tháng, thời hạn 1 năm. Quá hạn 3 tháng không trả → phải trả:
- Nợ gốc 500 triệu
- Lãi 12 tháng (trong thời hạn)
- Lãi chậm trả trên 500 triệu trong 3 tháng

2. Có được tính lãi trên phần lãi chưa trả không?

– Chỉ được tính lãi trên phần lãi chưa trả nếu có thỏa thuận rõ ràng

Pháp luật không cấm, nhưng không mặc định cho phép
Theo BLDS 2015: “Chỉ được tính lãi trên lãi nếu có thỏa thuận cụ thể trong hợp đồng.”

Nếu không thỏa thuận rõ, yêu cầu tính lãi trên lãi sẽ bị bác bỏ.

Ví dụ:

A và B ký hợp đồng ghi: “Lãi chưa trả cũng được tính lãi nếu quá hạn” → được công nhận
Nếu chỉ ghi “phải trả lãi đúng hạn” mà không nói đến lãi trên lãi → không được tính thêm

– Trường hợp không thỏa thuận → không được tính

Tòa án sẽ loại trừ phần yêu cầu tính “lãi chồng lãi”

3. Có được tính lãi trên khoản phạt hay lãi chậm trả không?

Pháp luật không cho phép tính lãi trên phần phạt hoặc lãi do vi phạm nghĩa vụ.

Tức là: không được tính lãi trên tiền phạt vi phạm hợp đồng
Không được tính “lãi trên lãi chậm trả”

Đây là nguyên tắc hạn chế việc tích lũy lãi kép gây thiệt hại bất hợp lý cho bên vay.

4. Cách tính lãi suất khi hợp đồng vay đến hạn nhưng bên vay không trả hoặc trả không đủ?

Theo quy định tại Điều 5 Nghị quyết 01/2019/NQ-HĐTP như sau:

Hợp đồng vay không có lãi mà khi đến hạn bên vay không trả nợ hoặc trả không đầy đủ thì theo yêu cầu của bên cho vay, Tòa án xác định bên vay phải trả tiền lãi trên nợ gốc quá hạn.

Hợp đồng vay có lãi mà khi đến hạn bên vay không trả hoặc trả không đầy đủ thì lãi, lãi suất được xác định như sau:

+ Lãi trên nợ gốc trong hạn chưa trả:

– Trường hợp xác định rõ về lãi suất vay: Lãi trên nợ gốc trong hạn chưa trả theo lãi suất thỏa thuận nhưng không vượt quá mức 20%/năm tương ứng với thời hạn vay chưa trả lãi trên nợ gốc tại thời điểm xác lập hợp đồng.

Tiền lãi trong hạn = Số tiền vay x Lãi suất theo thỏa thuận x Thời gian chưa trả lãi

– Trường hợp các bên có thỏa thuận về việc trả lãi nhưng không xác định rõ lãi suất và có tranh chấp thì lãi suất được xác định bằng 10%/năm.

Tiền lãi trong hạn = Số tiền vay x 10%/năm x Thời gian chưa trả lãi

+ Lãi trên nợ gốc quá hạn chưa trả

Lãi trên nợ gốc quá hạn chưa trả bằng 150% mức lãi suất vay do các bên thỏa thuận trong hợp đồng tương ứng với thời gian chậm trả, trừ trường hợp có thỏa thuận khác. Mức lãi suất trên nợ gốc quá hạn do các bên thỏa thuận không được vượt quá 150% mức lãi suất quy định (20%/năm).

Lãi quá hạn = Số tiền vay chưa trả x 150% lãi suất theo thỏa thuận x Thời gian chưa trả nợ gốc.

+ Trường hợp chậm trả lãi trên nợ gốc trong hạn thì còn phải trả lãi trên nợ lãi

Trường hợp chậm trả lãi trên nợ gốc trong hạn thì còn phải trả lãi trên nợ lãi theo mức lãi suất 10%/năm tương ứng với thời gian chậm trả tiền lãi trên nợ gốc, trừ trường hợp có thỏa thuận khác.

Tiền lãi trên nợ lãi chưa trả = Lãi trong hạn chưa trả x lãi suất quy định tại khoản 2 Điều 468 của Bộ luật Dân sự năm 2015 tại thời điểm trả nợ x Thời gian chậm trả tiền lãi.

Ví dụ: Ngày 04/11/2017, A ký hợp đồng vay của B số tiền 320.000.000 đồng với thời hạn vay 1 năm. Lãi suất vay 15%/năm. Khi hết thời hạn vay được thỏa thuận trong hợp đồng (04/11/2018) A chỉ mới trả cho B 120.000.000 đồng tiền gốc và chưa trả tiền lãi vay theo đúng hợp đồng đã ký. Ngày 04/5/2020, A nộp đơn khởi kiện B ra Tòa án huyện X để đòi lại tài sản. Như vậy, tính đến ngày 04/5/2020, số tiền mà A phải có nghĩa vụ phải trả cho B được tạm tính như sau:

– Tiền lãi trong hạn = 320.000.000 đồng x 15% x 1 năm = 48.000.000 đồng

– Tiền lãi trên nợ lãi chưa trả = 48.000.000 đồng x 7.5% x 1 năm 6 tháng = 5.400.000 đồng

– Lãi quá hạn = 200.000.000 đồng x (150% x 15%) x 1 năm 6 tháng = 67.500.000 đồng.

Tổng cộng, A có nghĩa vụ trả cho B số tiền = 200.000.000 + 48.000.000 + 5.400.000 + 67.500.000 = 320.900.000 đồng.

5. Kiến nghị thực tiễn

* Đối với bên cho vay

Nếu muốn tính lãi trên phần lãi chưa trả → phải ghi rõ ràng trong hợp đồng
Nên tách biệt phần:
- Lãi trong hạn
- Lãi quá hạn
- Lãi do vi phạm nghĩa vụ
Tránh đưa ra yêu cầu vượt quá pháp luật cho phép, dễ bị bác

* Đối với bên vay

Cần đọc kỹ thỏa thuận lãi trong hợp đồng, đặc biệt là điều khoản “tính lãi trên lãi”
Nếu không đồng ý, cần yêu cầu sửa đổi hoặc không ký

Khuyến nghị của Luật sư Quảng Ngãi .org

1. Bài viết nêu trên được Luật sư Quảng Ngãi .org thực hiện nhằm mục đích tham khảo, nghiên cứu khoa học, phổ biến kiến thức pháp luật.
2. Trường hợp cần giải đáp thắc mắc về vấn đề có liên quan, hoặc cần ý kiến pháp lý cho vụ việc cụ thể, vui lòng liên hệ với Luật sư Quảng Ngãi .org qua hotline 0905 333 560, Email: info@lcalawfirm.vn