Trong thực tế, không ít trường hợp việc vay tiền chỉ diễn ra bằng lời nói hoặc trao tay, không có hợp đồng bằng văn bản, không ghi giấy nợ. Sau này, khi xảy ra tranh chấp, người cho vay thường yêu cầu người vay trả cả gốc lẫn lãi. Tuy nhiên, vay miệng hoặc vay không giấy tờ có được coi là hợp đồng vay tiền? Và nếu có, liệu bên cho vay có thể yêu cầu tính lãi được không?

Bài viết này sẽ phân tích rõ cơ sở pháp lý, thực tiễn giải quyết của tòa án và những lưu ý quan trọng liên quan đến việc tính lãi trong trường hợp vay không có hợp đồng bằng văn bản.

1. Cơ sở pháp lý

– Theo Điều 385 Bộ luật dân sự 2015 quy định về Khái niệm hợp đồng:

“Hợp đồng là sự thỏa thuận giữa các bên về việc xác lập, thay đổi hoặc chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự.”

– Tại Điều 119 Bộ luật dân sự 2015 quy định về Hình thức giao dịch dân sự:

“Giao dịch dân sự được thể hiện bằng lời nói, bằng văn bản hoặc bằng hành vi cụ thể. Trong các trường hợp pháp luật không yêu cầu phải lập thành văn bản thì hợp đồng bằng miệng vẫn có hiệu lực pháp lý.”

– Tại Điều 463 Bộ luật dân sự 2015 quy định về Hợp đồng vay tài sản:

“Bên vay tài sản là bên nhận tài sản của bên cho vay, có nghĩa vụ hoàn trả tài sản theo đúng thỏa thuận.”

– Theo Điều 468 Bộ luật dân sự 2015 quy định về Lãi suất như sau:

“Các bên có quyền thỏa thuận về lãi suất. Nếu không có thỏa thuận thì hợp đồng vay không phát sinh lãi.”

2. Vay tiền không có văn bản có phải là hợp đồng hợp pháp?

– Vay tiền không có văn bản hợp pháp nếu có đủ 3 điều kiện sau:

• Có sự thỏa thuận rõ ràng giữa hai bên
• Có chuyển giao tiền hoặc tài sản
• Có nghĩa vụ trả nợ

Nếu các yếu tố trên được chứng minh (bằng lời khai, nhân chứng, tin nhắn, sao kê…), thì dù không có hợp đồng văn bản, đây vẫn là một hợp đồng vay tài sản hợp pháp.

– Không cần văn bản, trừ khi có yêu cầu pháp luật đặc biệt

• Đối với hợp đồng vay tài sản thông thường, pháp luật không bắt buộc phải lập văn bản
• Trừ trường hợp vay tiền gắn với hoạt động có điều kiện (như thế chấp, cầm cố…), thì mới cần văn bản

3. Trường hợp vay không có văn bản có được tính lãi không?

– Chỉ được tính lãi nếu chứng minh có thỏa thuận về lãi suất

• Khoản 1 Điều 468 BLDS 2015: Nếu các bên không có thỏa thuận về lãi suất thì hợp đồng vay không phát sinh lãi

Như vậy, để được tính lãi, bên cho vay phải chứng minh được:

• Có thỏa thuận rõ ràng về lãi suất (qua lời nói, tin nhắn, email, ghi âm…)
• Mức lãi suất không vượt quá 20%/năm (theo quy định)

Nếu không chứng minh được → Tòa chỉ buộc trả nợ gốc, không có lãi.

– Nếu chứng minh được có thỏa thuận lãi → vẫn được tính

• Dù không có văn bản, nếu bên cho vay có chứng cứ cho thấy có thỏa thuận về lãi (ví dụ: “mỗi tháng trả lãi 1%” nhắn qua Zalo) → Tòa sẽ công nhận và buộc người vay phải trả theo.

4. Thực tiễn xét xử

4.1.Bản án tại TAND tỉnh Bình Dương

• Bên A cho B vay 500 triệu, không giấy tờ, không văn bản
• B có trả lãi bằng tiền mặt mỗi tháng 5 triệu trong 6 tháng
• Sau đó không trả tiếp → A khởi kiện yêu cầu trả gốc + lãi

✅ Tòa án chấp nhận:

• Có bằng chứng về chuyển tiền (sao kê + lời khai của bên thứ ba)
• Việc trả lãi định kỳ là căn cứ xác lập thỏa thuận ngầm về lãi suất

⛔ Nhưng: Lãi suất thực tế tính ra là 1,2%/tháng → vượt 20%/năm
→ Tòa tuyên: giảm lãi suất về 20%/năm (1,67%/tháng)

4.2. Bản án tại TAND quận Gò Vấp

• Bên cho vay yêu cầu lãi 2%/tháng cho khoản vay 100 triệu
• Không có văn bản, chỉ có ghi âm giọng nói bên vay “ok lãi 2%/tháng”
• Bên vay phủ nhận thỏa thuận lãi

⛔ Tòa bác yêu cầu tính lãi vì:

• Ghi âm không rõ ràng, không thể hiện đầy đủ nội dung thỏa thuận
• Không có bằng chứng thể hiện việc đã trả lãi định kỳ

5. Phân tích tình huống thực tế

Tình huống: B cho A vay 200 triệu, không giấy tờ. Sau vài tháng, A không trả, B khởi kiện đòi cả gốc lẫn lãi.

✅ Nếu B có bằng chứng về chuyển khoản và A đã từng trả lãi vài lần → có thể được công nhận hợp đồng vay + có thỏa thuận lãi

⛔ Nếu B không có bằng chứng nào (không sao kê, không nhân chứng) → chỉ có thể đòi lại gốc (nếu chứng minh được việc chuyển tiền là cho vay, không phải biếu/tặng)

6. Một số câu hỏi thường gặp

Hỏi: Vay miệng có được coi là hợp đồng hợp pháp?

✅ Có, nếu chứng minh được 3 yếu tố: thỏa thuận vay – có giao tiền – có nghĩa vụ trả.

Hỏi: Vay không có giấy tờ có đòi được lãi không?

✅ Có thể, nếu có bằng chứng thể hiện thỏa thuận lãi suất. Nếu không, chỉ đòi được gốc.

Hỏi: Nếu chỉ có tin nhắn “mỗi tháng gửi thêm 1 triệu tiền lời” thì sao?

✅ Đó là căn cứ gián tiếp để tòa xem xét. Nếu phù hợp với lời khai, lịch sử chuyển khoản → có thể được công nhận là thỏa thuận lãi.

7. Kiến nghị thực tiễn

Đối với người cho vay:

• Luôn nên lập giấy vay tiền hoặc hợp đồng văn bản, càng chi tiết càng tốt
• Nếu không có giấy tờ, hãy giữ lại bằng chứng điện tử: tin nhắn, email, ghi âm, sao kê ngân hàng…
• Khi đã thỏa thuận lãi, ghi rõ tỷ lệ và thời điểm trả

Đối với người vay:

• Chỉ nên nhận tiền vay khi có giấy tờ rõ ràng
• Tránh mập mờ về lãi suất để sau này không bị yêu cầu mức lãi bất hợp lý
• Nếu không có thỏa thuận lãi suất → chỉ phải trả nợ gốc

---

Khuyến nghị của Luật sư Quảng Ngãi .org

1. 1. Bài viết nêu trên được Luật sư Quảng Ngãi .org thực hiện nhằm mục đích tham khảo, nghiên cứu khoa học, phổ biến kiến thức pháp luật.
   2. Trường hợp cần giải đáp thắc mắc về vấn đề có liên quan, hoặc cần ý kiến pháp lý cho vụ việc cụ thể, vui lòng liên hệ với Luật sư Quảng Ngãi .org qua hotline 0905 333 560, Email:  info@lcalawfirm.vn

---

---

Liên hệ – Luật sư Quảng Ngãi .org

LUẬT SƯ TẠI QUẢNG NGÃI
    127 Nguyễn Tự Tân, P. Trần Phú, TP. Quảng Ngãi

LUẬT SƯ TẠI TP. HỒ CHÍ MINH
    389/74/6 Lê Văn Khương, P. Hiệp Thành, Quận 12, TP. HCM

Hotline: 0905 333 560
Email: info@lcalawfirm.vn

Website:  www.LuatsuQuangNgai.org     www.LCAlawfirm.vn     www.LuatsuQuangNgai.net

Fanpage Luật Sư Quảng Ngãi: https://www.facebook.com/luatsuquangngailca

Công ty Luật LCA                    : https://www.facebook.com/luatsugioiquangngai

          Zalo OAM                                : Luật sư LCA Quảng Ngãi