Vay tiền không có hợp đồng: Có được pháp luật bảo vệ khi đòi nợ

Mục lục

Giao dịch vay tiền không hợp đồng vẫn được pháp luật công nhận
- Hình thức không phải điều kiện bắt buộc của hợp đồng vay
Không có hợp đồng, vẫn có thể khởi kiện đòi nợ nếu có chứng cứ
- Vấn đề chứng minh nghĩa vụ trả nợ
Một số rủi ro pháp lý và hướng xử lý
- Không có chứng cứ rõ ràng
- Bên vay phủ nhận toàn bộ khoản nợ
Hướng khởi kiện và thời hiệu yêu cầu trả nợ
Kết luận

Trong thực tế, nhiều khoản vay tiền giữa cá nhân được thực hiện hoàn toàn không có văn bản, không lập giấy vay nợ hay hợp đồng. Khi xảy ra tranh chấp, bên cho vay thường bối rối: không có hợp đồng thì có đòi được nợ không? Pháp luật Việt Nam hiện hành không bắt buộc mọi giao dịch dân sự phải được lập thành văn bản. Tuy nhiên, để đòi được nợ, vấn đề mấu chốt không nằm ở việc có hợp đồng hay không, mà là khả năng chứng minh có giao dịch vay và nghĩa vụ trả nợ.

Giao dịch vay tiền không hợp đồng vẫn được pháp luật công nhận

Hình thức không phải điều kiện bắt buộc của hợp đồng vay

Theo Điều 119 và Điều 463 Bộ luật Dân sự 2015, hợp đồng dân sự nói chung và hợp đồng vay tài sản nói riêng có thể được giao kết bằng lời nói, văn bản hoặc hành vi cụ thể. Hình thức chỉ là điều kiện có hiệu lực nếu luật quy định bắt buộc. Trong quan hệ vay tiền giữa cá nhân, pháp luật không yêu cầu hợp đồng phải lập thành văn bản, công chứng hay chứng thực.

Do đó, giao dịch vay tiền bằng lời nói, tin nhắn, chuyển khoản… vẫn có hiệu lực pháp lý nếu thỏa mãn điều kiện về chủ thể, nội dung và sự tự nguyện (Điều 117 BLDS 2015).

Không có hợp đồng, vẫn có thể khởi kiện đòi nợ nếu có chứng cứ

Điều 6 và Điều 91 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015 quy định: bên khởi kiện có nghĩa vụ chứng minh yêu cầu của mình là có căn cứ. Khi không có hợp đồng vay bằng văn bản, bên cho vay cần chứng minh bằng các tài liệu, chứng cứ khác.

Các loại chứng cứ thay thế hợp đồng

Tin nhắn, email, ghi âm, ghi hình: Phản ánh quá trình vay tiền, xác nhận khoản vay, cam kết trả nợ…
Sao kê ngân hàng, chuyển khoản: Thể hiện dòng tiền từ bên cho vay sang bên vay, kèm nội dung “cho vay”, “trả tiền mượn”…
Người làm chứng: Nếu có người chứng kiến việc vay tiền, lời khai của họ có thể hỗ trợ chứng minh.
Vi bằng: Trường hợp giao tiền mặt, có thể yêu cầu Thừa phát lại lập vi bằng ghi nhận hành vi giao nhận.

Các chứng cứ này sẽ được Tòa án đánh giá theo nguyên tắc: khách quan, hợp pháp, có liên hệ với vụ việc và phù hợp với các chứng cứ khác (Điều 108 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015).

Vấn đề chứng minh nghĩa vụ trả nợ

Không chỉ chứng minh đã cho vay, bên cho vay còn cần chứng minh nghĩa vụ trả nợ vẫn còn, chưa được thanh toán hoặc chỉ được thanh toán một phần. Nếu bên vay phủ nhận hoặc cho rằng đã trả, gánh nặng chứng minh sẽ chuyển sang họ.

Một số rủi ro pháp lý và hướng xử lý

Không có chứng cứ rõ ràng

Nếu bên cho vay không có bất kỳ tài liệu nào chứng minh việc cho vay (không tin nhắn, không chuyển khoản, không ghi âm…), thì việc khởi kiện đòi nợ sẽ gặp rủi ro lớn, vì không đủ căn cứ để Tòa án thụ lý.

Giải pháp: Cần thu thập tối đa các chứng cứ còn lại như: lịch sử liên lạc, nhân chứng, hồ sơ tài chính, hình ảnh hoặc clip có liên quan… Trường hợp còn giữ thông tin liên lạc, có thể tiếp cận người vay để ghi âm lời thừa nhận nợ (phải hợp pháp).

Bên vay phủ nhận toàn bộ khoản nợ

Nếu bên vay phủ nhận toàn bộ giao dịch vay tiền, Tòa án sẽ căn cứ vào bằng chứng của bên khởi kiện. Trong nhiều trường hợp, bên vay không ký tên, không xác nhận, thì các dữ liệu điện tử trở nên đặc biệt quan trọng.

Lưu ý: Không nên giả mạo hoặc dàn dựng bằng chứng, vì nếu bị phát hiện sẽ dẫn đến hậu quả pháp lý nghiêm trọng, có thể bị xử lý hình sự về tội “cung cấp tài liệu giả” (Điều 384 Bộ luật Hình sự).

Hướng khởi kiện và thời hiệu yêu cầu trả nợ

Người cho vay có thể nộp đơn khởi kiện tại Tòa án nhân dân có thẩm quyền theo nơi cư trú của người vay (Điều 39 Bộ luật Tố tụng dân sự).
Thời hiệu khởi kiện để đòi tài sản vay là 03 năm kể từ thời điểm quyền yêu cầu phát sinh (Điều 429 Bộ luật Dân sự 2015). Trường hợp không xác định thời hạn vay, được hiểu là không kỳ hạn – bên cho vay có thể yêu cầu trả nợ bất cứ lúc nào, và bên vay phải trả trong thời hạn hợp lý (Điều 469).

Kết luận

Vay tiền không có hợp đồng không đồng nghĩa với việc mất quyền đòi nợ. Pháp luật Việt Nam công nhận giá trị pháp lý của giao dịch vay tiền bằng lời nói hoặc hành vi cụ thể, nếu các bên có đủ năng lực và tự nguyện. Tuy nhiên, người cho vay phải có nghĩa vụ chứng minh khoản vay thông qua các tài liệu, chứng cứ phù hợp. Trong mọi trường hợp, việc chuẩn bị đầy đủ bằng chứng là yếu tố quyết định khả năng đòi lại được tiền khi xảy ra tranh chấp.\

Khuyến nghị của Luật sư Quảng Ngãi .org

1. Bài viết nêu trên được Luật sư Quảng Ngãi .org thực hiện nhằm mục đích tham khảo, nghiên cứu khoa học, phổ biến kiến thức pháp luật.
2. Trường hợp cần giải đáp thắc mắc về vấn đề có liên quan, hoặc cần ý kiến pháp lý cho vụ việc cụ thể, vui lòng liên hệ với Luật sư Quảng Ngãi .org qua hotline 0905 333 560, Email: info@lcalawfirm.vn